Akụkọ ihe mere eme nke ikike ụmụ anụmanụ.

Nzọụkwụ mbụ kwupụta nchebe anụmanụ e mere na Great Britain. N'afọ 1822, e wepụtara iwu mbụ e ji egbochi ime ụmụ anụmanụ arụrụala. A na-akpọ ya "iwu Martin" na-emetụta tumadi nchebe nke ehi na ịnyịnya. Afọ abụọ ka e mesịrị, na 1824, e hiwere Society for the Prevention of Cruelty to Animals (SPA).SPCA), nke na 1840 nwetara ọkwa eze wee mara dị ka RSPCA. Ọrụ bụ isi nke nzukọ a bụ ịhụ na a na-agbaso iwu ọhụrụ ahụ, karịsịa site n'iweta ndị na-emebi iwu ikpe. N'afọ 1835, a gbasaa iwu ahụ ka ọ gụnyere anụ ụlọ dịka nkịta na nwamba.

Mmepe nke mmegharị ahụ na USA na ebe nchekwa mbụ

E hiwere Òtù Na-ahụ Maka ọdịmma anụmanụ nke America mbụ, American Society for the Prevention of Cruelty to Animals (ASPCA), na 1866. Ka ọ na-erule ná mmalite narị afọ nke XNUMX, ọtụtụ narị òtù dị otú ahụ amalitelarị ịrụ ọrụ na United States.

Na 1860, nwanyị Britain Mary Tilby tọrọ ntọala Ụlọ nkịta Battersea - mbụ pụrụ iche ndo maka enweghị ebe obibi nkịta. Nke a bụ nzọụkwụ dị ịrịba ama n'ihe kpatara nchebe anụmanụ, na-enye ha nchekwa na ebe obibi, kama ịhapụ ha ka ha na-ata ahụhụ n'okporo ámá.

Usoro nchebe ụmụ anụmanụ lekwasịrị anya na mbụ na enyemaka bara uru - inye ebe nchekwa, ịkwado iwu, na igbochi obi ọjọọ. Ka oge na-aga, ka ọnụ ọgụgụ nke anụ ụlọ na-abawanye, ndị mmadụ malitere ịghọta njikọ miri emi dị n'etiti ụmụ mmadụ na anụ ụlọ ha, nke nyere aka n'ịzụlite àgwà mmadụ n'ebe ha nọ.

Na-alụ ọgụ vivisection na sayensị nnwale

Site na etiti narị afọ nke 1870, ọha mmadụ malitere ịṅa ntị na nsogbu ọhụrụ - iji anụmanụ eme ihe na nyocha sayensị. Ruo n'afọ ndị XNUMX, nchọpụta na-ejikarị anụ ufe eme ihe, ma mgbe ahụ, a malitere iji anụ mamma, gụnyere nkịta na nwamba. Nke a kpalitere ngagharị iwe wee bute ọgbakọ na-emegide vivisection (ọrụ anụmanụ maka ebumnuche sayensị).

Otu n'ime òtù ndị mbụ dị otú ahụ bụ British Union for the Abolition of Vivisection (BUAV), tọrọ ntọala na 1898 Francis Power Cobb. Tupu nke ahụ, ọ bụ akụkụ nke National Anti-Vivisection Society (NAVS)Otú ọ dị, hapụrụ ọkwa ya n'ihi na NAVS kwadoro imeziwanye ọnọdụ nke anụmanụ ụlọ nyocha, ebe Cobb na ndị na-akwado ya kwenyere na a ga-enweta mmachibido iwu zuru oke na vivisection n'ime afọ ole na ole.

Ya mere, mmegharị ikike ụmụ anụmanụ malitere site na nchebe nke anụ ụlọ na anụ ụlọ, ma jiri nwayọọ nwayọọ nakweere okwu ndị ka ukwuu, gụnyere mkpesa megide nyocha sayensị. Taa, ọ na-aga n'ihu na-etolite, na-ekpuchi okwu gbasara omume omume nke anụmanụ n'akụkụ niile nke ndụ.

The "Brown Dog Case" na Uto nke Movement

Na 1906, asịrị dara na Great Britain, nke a bịara mara dị ka "Ikpe nke Brown Dog". Ụmụ akwụkwọ ahụike Sweden abụọ bụ́ ndị gụrụ akwụkwọ na King's College na University College London ekpughere ọha na eze eziokwu na-awụ akpata oyi n'ahụ́ banyere nnwale anụmanụ obi ọjọọ e mere na ụlọ ọrụ ahụike.

N'icheta ụmụ anụmanụ ndị nwetara ule ndị a, otu International Council Against Vivisection wuru ihe ncheta nye nkịta aja aja na ogige Battersea nke London. Otú ọ dị, otu afọ ka e mesịrị, otu ìgwè ụmụ akwụkwọ ahụike 100 nwara ịkwatu ya, nke kpalitere nguzogide siri ike site n'aka ndị bi n'ógbè ahụ. Ọ bụ ezie na e mesịrị wepụ ihe oyiyi ahụ na 1910, ọnụma ọha na eze mere ka mkpesa buru ibu na Trafalgar Square, bụ nke kpọkọtara ọtụtụ puku ndị na-akwado ikike anụmanụ. Ihe omume a dọtara ndị nta akụkọ ma wusie ike nke ukwuu ngagharị megide obi ọjọọ anụmanụ.

Mmegharị na agha na post-agha afọ

N'oge Agha Ụwa Mbụ na nke Abụọ, ọrụ nke ndị na-akwado ikike anụmanụ belatara nke ọma. Ọkà mmụta sayensị Britain Richard Ryder kọwara nke a site n'eziokwu na agha na-adọpụ uche ọha mmadụ site na mgbanwe mmekọrịta ọha na eze ma mee ka ọ ghara ịnakwere okwu gbasara ụkpụrụ omume.

Agbanyeghị, n'afọ ndị 1950 na 1960, mmegharị ahụ nwetara ume ọhụrụ. Mkpughe nke ọnọdụ obi ọjọọ ebe a na-edobe anụmanụ n'ugbo ụlọ ọrụ akpatala mkpesa ọha na eze. 1964 Ruth Harrison bipụtara akwụkwọ "Machines for Animals", bụ nke welitere okwu obi ọjọọ nke usoro ịzụ anụ ọhịa nke oge a. Site na nke a, Peter Roberts hiwere nzukọ a na 1967 Obi ọmịiko na ịkọ ugbo ụwa, nke e bu n'obi luso mmeso ọjọọ nke ụmụ anụmanụ ọgụ.

N'agbanyeghị na a na-elebara nsogbu ahụ anya, mgbanwe ndị omebe iwu adịla ngwa ngwa ime. Ọtụtụ ndị na-eme ihe ike nwere nkụda mmụọ maka enweghị ọrụ nke gọọmentị, bụ nke nyere aka na mwepu nke mmegharị ahụ.

Ụzọ mgba mgba na nkewa nke mmegharị ahụ

Ihe omume dị ịrịba ama maka mmegharị ahụ bụ mbipụta nke akwụkwọ ahụ Peter Singer "Ntọhapụ anụmanụ" 1975. Ọrụ a kpaliri ndị na-akwado ikike ụmụ anụmanụ ime ihe, gụnyere ngagharị iwe, ngosi na arịrịọ. Otú ọ dị, n'ime oge a, a na-egosipụtakwa ụzọ mgba siri ike karị, dịka:

• Na-ahapụ ụmụ anụmanụ n'ugbo na ụlọ nyocha
• Ịchụ nta sabotage
• Mwakpo na ụlọ nyocha na ebe a na-azụ anụmanụ

Omume ndị a kpalitere arụmụka kpụ ọkụ n'ọnụ na ọha mmadụ ma mee ka isiokwu nke ikike anụmanụ dịkwuo mkpa.

Kemgbe 1970s, mmegharị ahụ kewara ụzọ abụọ bụ isi:

• Ikike anụmanụ - ndị na-akwado usoro a kwenyere na ụmụ anụmanụ nwere ikike na-enweghị ike ibi ndụ, ya mere, a ga-amachibido ụdị ọ bụla nke nrigbu ha site n'aka ụmụ mmadụ.
• Ọdịmma anụmanụ - ụzọ a anaghị ajụ iji anụmanụ eme ihe, kama ọ chọrọ ka e mee ya n'ụzọ mmadụ na enweghị obi ọjọọ.

Nkewa a na-aga n'ihu taa, na-akpụzi atụmatụ na ụzọ dị iche iche maka nchebe anụmanụ gburugburu ụwa.

Mmetụta nke ịchịisi na mmepe mba ụwa nke mmegharị ahụ

Mmetụta colonial mere ka e kee ọtụtụ òtù ndị yiri ya Society for the Prevention of Cruelty to Animals (SPCA) na mpaghara dị iche iche dị ka Asia, South America na Africa. Ọtụtụ n'ime ha tọrọ ntọala ọtụtụ iri afọ gara aga ma mesoo nsogbu nkịta na nwamba. Ọtụtụ mgbe, ndị guzobere òtù dị otú ahụ bụ ndị mba ọzọ.

N'oge a, njikwa nke otu ndị a na-ebuwanye ibu na ndị bi na mpaghara. Tụkwasị na nke ahụ, na mba dị iche iche, ọtụtụ ndị mmadụ na-emepụta òtù ọhụrụ iji dozie nsogbu dịgasị iche iche metụtara nchebe anụmanụ.

Ijikọ ụwa ọnụ nke mmegharị ikike ụmụ anụmanụ

N'ime iri afọ ndị na-adịbeghị anya, ọtụtụ òtù dị na Europe na North America amalitela ịgafe ihe gbasara mba na-elekwasị anya n'ihe gbasara mba ụwa. Isiokwu ndị na-akpali akpali dị ka:

• mmepụta aji
• Whaling
• Akara
• Anụ anụ ọhịa bea maka mmepụta bile, na-eji anụ ọhịa bea na-azụ anụ na ịgba egwu
• Mwepụta nke a na-akpọ "anụ ọhịa" (anụ ọhịa)
• Nkịta na-eri nri

Nnukwu òtù dị ka World Society for the Protection of Animals (WSPA) amalitela ịhazi mkpọsa mba ụwa. Mgbasa ozi buru ibu nke mbụ - "Mgbasa Ozi Against Fur" - malitere na 1988.

N'ihi mbọ njikọ aka nke otu sitere na mba dị iche iche, ọbụlagodi steeti ndị a na-ewerebughị nchekwa anụmanụ dị ka ihe kacha mkpa amalitela imepụta mmemme nke ha na mpaghara a. Na mgbakwunye, e mepụtala atụmatụ pụrụ iche iji kwado mmegharị ọhụrụ na mba ndị na-emepe emepe na mba na mgbanwe.

Mmetụta nke European Union na nchedo anụmanụ

Ọnọdụ na ikike ụmụ anụmanụ na Europe agbanweela nke ukwuu kemgbe e guzobere European Union (EU), bụ nke bịara na-ekere òkè dị mkpa n'ịzụlite iwu na mpaghara a.

Na 1980, n'isi nke British Royal Society for the Prevention of Cruelty to Animals (RSPCA), Eurogroup maka anụmanụ - nke mbụ pan-European mmekorita nke ụmụ anụmanụ na-akwado ikike anụmanụ.

Nzukọ a na-anọchite anya ọdịmma nke ndị na-akwado ikike ụmụ anụmanụ na mba EU ma nwee ọganihu dị ukwuu n'ịkwalite ụkpụrụ ọdịmma anụmanụ. Mgbe e mesịrị, njikọ aka ndị ọzọ pụtara, gụnyere:

• Njikọ European iji kwụsị nnwale anụmanụ, nke BUAV mepụtara
• Netwọk Europe maka Nchekwa anụmanụ Ugbo, bụ ndị isi Ọmịiko na Ọrụ Ugbo Ụwa (CIWF)

Ndị otu ndị a na-agbasi mbọ ike ma na-agba ọsọ maka mgbanwe na iwu EU, na-akwalite ụkpụrụ mmadụ maka ọgwụgwọ anụmanụ.

Mmepe nke mmegharị na USA

Usoro nchebe anụmanụ na United States malitere na 1860s, mgbe ndị otu nọọrọ onwe ha maka mgbochi obi ọjọọ na anụmanụ (SPCA) malitere ịpụta n'obodo dị iche iche.

Ná mmalite narị afọ nke 20, mgbalị ndị na-eme ihe ike lekwasịrị anya n'ọrụ ndị bara uru dị ka:

• Nchedo nke ịnyịnya, nkịta na nwamba
• Njikwa ọnụ ọgụgụ ụmụ anụmanụ n'obodo ukwu
• Na-akwalite nwe anụ ụlọ nwere ọrụ

Agbanyeghị, mkpa ọ dị ịhazi ọnụọgụ anụmanụ ndị na-enweghị ebe obibi na-adọpụkarị ndị na-akwado ikike anụmanụ ịlụso ụdị obi ọjọọ ndị ọzọ ọgụ.

Ka oge na-aga, mmegharị ahụ tolitere site na atụmatụ obodo wee bụrụ ihe zuru ụwa ọnụ, gụnyere ọ bụghị naanị nchebe anụmanụ kamakwa mmepe nke iwu mba ụwa nke na-achọ ịkwụsị nrigbu ha na imeziwanye ọnọdụ ha.

Ntugharị nke mmegharị ikike ụmụ anụmanụ na United States

Mgbe oge mmepe ngwa ngwa gasịrị, mmeghari ikike ụmụ anụmanụ dara nke ukwuu n'oge Agha Ụwa Mbụ, dị ka ọnọdụ dị na Europe. Okwu nchebe ụmụ anụmanụ tụfuru mmasị ọha na eze, mgbasa ozi tụgharịrị uche gaa na mmemme agha.

Otú ọ dị, na ọkara nke abụọ nke narị afọ nke 1940, ọkwa ọhụrụ na mmepe nke mmegharị ahụ malitere na United States. Ọtụtụ ndị na-eme ihe ike enweghị afọ ojuju n'eziokwu ahụ bụ na òtù ndị dị adị nwere ikike dị nta ma na-emekarị nkwekọrịta-dịka ọmụmaatụ, imekọ ihe ọnụ na ụlọ ọrụ sayensị bụ ndị na-eji anụmanụ sitere na ebe nchekwa obodo maka nnwale kemgbe XNUMXs. Esemokwu ndị a mere ka e mepụta òtù ọhụrụ na-elekwasị anya na ụzọ ndị na-arụsi ọrụ ike na ndị na-adịghị emebi emebi nke nchebe anụmanụ.

Nke a bụ ka ha pụtara:

• Ụlọ ọrụ ọdịmma anụmanụ (AWI) - tọrọ ntọala na 1951
• Humane Society nke United States (HSUS) - emepụtara na 1954.

Ha tụpụtara ụzọ dị iche iche nke mere ka ngagharị ahụ nwee ume ọhụrụ.

Ihe ndị ọhụrụ na-ebute n'ọgụ maka ikike ụmụ anụmanụ

N'adịghị ka ndị bu ya ụzọ, òtù ndị a etinyeghị aka n'ịchịkwa ebe nchekwa ma ọ bụ ịhazi ọnụ ọgụgụ anụmanụ ndị na-enweghị ebe obibi. Ha lekwasịrị anya na nsogbu ndị a na-eleghara anya na mbụ:

• Na-emeziwanye ọnọdụ maka igbu anụ ụlọ
• Mgbochi na iji anụmanụ ụlọ nyocha
• Machibido ọnyà na agba ígwè

Na mgbakwunye, ụlọ ọrụ ndị a dọtara mmasị ọha na eze ma chọọ mgbanwe n'ọkwa ndị omebe iwu. Ọrụ ha gụnyere nyocha ikpe nke obi ọjọọ nke anụmanụ na mpaghara obodo na nke mba, bụ nke nyere aka weta okwu ndị a n'ihu ọha.

Mmezu ndị omebe iwu dị mkpa

Nke nta nke nta, mmegharị ahụ nwetara ume, nke butere na nnabata nke iwu ndị bụ isi:

• Iwu ogbugbu mmadụ (1958) bụ ihe ịga nke ọma izizi gbasara nchekwa anụmanụ na ọrụ ugbo.
• Iwu ọdịmma anụmanụ (AWA) (1966) - iwu zuru oke na-achịkwa ọnọdụ nke idobe na iji anụmanụ na mpaghara dị iche iche.

Emere ihe ndị a rụzuru nke ukwuu site na kọntaktị ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ọ bụghị ngagharị iwe. Agbanyeghị, na nke mbụ na akụkọ ntolite US, ikike anụmanụ ghọrọ akụkụ nke arụmụka ndọrọ ndọrọ ọchịchị.

Mmetụta nke mmegharị gburugburu ebe obibi

Site na njedebe 1950s ruo 1960s, nchebe anụ ọhịa ghọrọ akụkụ dị mkpa nke ọrụ nke òtù ọhụrụ. Nkwado ha sitere na mmegharị gburugburu ebe obibi etinyewo aka na uto nke otu nchebe anụmanụ, yana mkpuchi na-arụ ọrụ nke okwu ndị a na mgbasa ozi.

Isi ihe dị mkpa bụ mgbakwunye nke arụmụka ezi uche na mkparịta ụka gbasara ikike ụmụ anụmanụ, bụ nke nyere aka na nghọta ha ka njọ na ọha mmadụ.

N'afọ ndị 1960 na 1970, n'ihi nchịkọta nke ndị na-akwado ikike anụmanụ na-arụsi ọrụ ike na mmekọrịta dị mma na ndị bi na ya (dịka ọmụmaatụ, site na nzipu ozi na nzukọ nkeonwe), enwere ọganihu ọhụrụ. Ndị otu malitere ịdị n'otu na mmegharị gburugburu ebe obibi, nke mere ka mmetụta ha sie ike nke ukwuu.

Evolushọn nke mmegharị ahụ na 1970s

Nke nta nke nta, nchekwa anụmanụ etolitela ka ọ bụrụ ngagharị ọha siri ike nke nwere ike ịkpagide ndị omebe iwu na ọkwa mba. Otú ọ dị, dị ka ọ dị na mbụ, isiokwu a nọgidere na-abụ nke abụọ na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, na ọtụtụ ndị weere ya dị ka obere.

Kemgbe 1975, ọkwa ọhụrụ amalitela - oge nchịkọta na-arụsi ọrụ ike na mgbanwe usoro. Òtù dị iche iche ghọrọ ndị ọkachamara karị, malite iji nyocha, nhazi, na ụdị nzikọrịta ozi ọhụrụ. Echiche nke ikike ụmụ anụmanụ na nnwere onwe anụmanụ na-arịwanye elu na-atụle.

Otu ihe atụ dị mkpa nke mmekọrịta dị n'etiti ndị na-akwado anụmanụ ọdịnala na ndị na-eme ihe ọhụrụ bụ Henry Spira. Ọ nwere ahụmahụ dị ukwuu na ọrụ, ikike obodo, udo, na mmegharị ikike ụmụ nwanyị wee malite imekọ ihe na ndị ndu ọhụrụ dị ka ụkpụrụ omume. Peter Singer.

Ya mere, ikike ikike ụmụ anụmanụ jiri nwayọọ nwayọọ ghọọ ike a haziri ahazi, ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke ọha mmadụ nwere ike nweta ezigbo mgbanwe n'ọkwa ndị omebe iwu.

Mmepe nke mmegharị ikike ụmụ anụmanụ na 1980 na 1990

Na mmalite 1980s hụrụ mkpagharị dị mkpa nke nhazi otu ọhụrụ na mgbasawanye mmegharị. Ijide ogbako dị iche iche bụ isi mere ka e nwee ọgbakọ ọhụrụ ma nyekwa aka dị ukwuu na mmepe nke otu mba n'ogo ala. Otu dị iche iche n'ime obodo malitere ịdị n'otu n'otu nnukwu mpaghara na steeti.

Usoro nnupụisi obodo

Kemgbe 1984, ndị na-eme ihe ike amalitela iji usoro nnupụisi obodo dịka nọdụ ọdụ, mgbochi, na ụzọ ndị ọzọ yiri ya. A na-eji usoro ndị a arụ ọrụ nke ọma n'ime afọ iri. Ụbọchị mmemme nke mba a raara nye maka ihe nchekwa nchekwa anụmanụ ka ebidokwara ịme.

A kpalitere nrụgide ọzọ site na nyocha gbasara ikpe obi ọjọọ nke anụmanụ. Nhazi Ndị mmadụ maka ọgwụgwọ anụmanụ (PETA), tọrọ ntọala na 1981, etinyela ụkpụrụ ọrụ dị elu na mpaghara a. Mgbe otu ndị ọzọ malitere itinye usoro nta akụkọ nyocha, ọ kpalitere mmegharị ahụ nke ukwuu.

Ọkachamara nke mmegharị ahụ

Òtù na-ahụ maka ọdịmma ụmụ anụmanụ malitere ịdọta ndị ọkachamara tozuru etozu na ọkwa mba na mpaghara, nke mere ka ọ dị irè. Ọkachamara obodo nke ndị na-akwado anụmanụ gụnyere ndị ọka iwu, ndị ọkà mmụta ihe ndị dị ndụ, ndị dọkịta, ndị nọọsụ, ndị na-ahụ maka anụmanụ na ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ.

1980s: Mmetụta na nnabata na-eto eto

Afọ 1980 bụ oge mgbasa ozi na-abawanye na mmata ọha na eze gbasara okwu anụmanụ. N'ime mmegharị ahụ n'onwe ya, mgbanwe dị ịrịba ama mere:

• Asọmpi n'etiti otu abawanyela
• Ebe a na-anụ ọkụ n'obi aghọwo ihe na-arụsi ọrụ ike ma na-achọsi ike
• Nhazi ka mma n'etiti otu dị iche iche

Ndị na-akwado ikike ụmụ anụmanụ malitere itinye echiche atụmatụ na ụzọ mkpọkọta agbaziri site na mmegharị ikike obodo. Nke a rụrụ ọrụ dị mkpa n'inweta ọtụtụ nnukwu mmeri maka ndị na-akwado ikike anụmanụ na US n'oge a.

1990s: Mwekota na mgbanwe omenala

Kemgbe 1990s, mmegharị ahụ abanyela na ọkwa nke nkwado. Mmasị ọhaneze na nchekwa anụmanụ ghọrọ obere "ọhụrụ na nke na-akpali akpali," mana ọ gara n'ihu na-enwe mmetụta na-adịgide adịgide.

N'ihe gbasara ihe ịga nke ọma nke ndị omebe iwu, n'ime afọ 50 gara aga, ọ bụ naanị obere pasentị nke ụgwọ ndị ezubere ichebe anụmanụ ka ndị omeiwu US gafere. Ma ọ bụrụgodi na ewepụrụ iwu, mmejuputa ha na ego ha na-enweta adịghị ike.

Otú ọ dị, mmegharị ahụ nwere mmetụta siri ike na omenala ndị a ma ama ma metụta mgbasa nke ụkpụrụ nchebe anụmanụ. Ndị na-azụ ahịa nke oge a amarala nke ọma maka akụkụ ndị dị ka:

• Nri (enweghị anụ, oriri ziri ezi)
• Nhọrọ nke ngwongwo ụlọ
• Ngwaahịa ịchọ mma na-enweghị ule anụmanụ

Nke a mere ka ya na ndị ahịa ahịa na-arụkọ ọrụ iji gbanwee onyinye ngwaahịa na ụdịrị dị iche iche. Enwekwara mkpa iji guzobe mmekọrịta ogologo oge na mmegharị ndị ọzọ nke ebumnuche ha dabara na nke nchebe anụmanụ.

Mmepe zuru ụwa ọnụ nke mmegharị ahụ

A na-ahụkwa ụdị mmepe ahụ na mba ndị ọzọ gburugburu ụwa. N'ime ihe ndị dị mkpa rụzuru n'afọ ndị na-adịbeghị anya:

• Federation of Indian Animal Protection Organisation (FIAPO) na India
• Njikọ Nchekwa anụmanụ na Philippines
• Pan-African Animal Protection Alliance, na-ejikọta otu sitere na mpaghara Afrịka niile

Mkpakọrịta ndị a malitere ịmalite na 2006 (na-adọrọ mmasị, ndabere ha bụ nzukọ mba ụwa na imekọ ihe ọnụ na ha). Ha na-arụ ọrụ iji wusie mmegharị ahụ ike na obodo na mpaghara ha.

Nnyocha akụkọ ihe mere eme

Ihe a na-elekwasị anya n'ụzọ dị ukwuu na mmepe nke nchebe anụ ọhịa na Great Britain, n'ihi na ọ bụ na mba a ka o nwere ihe omimi akụkọ ihe mere eme.

Na mgbakwunye, nchọpụta na-akpali mmasị gbasara akụkọ ihe mere eme na United States nwere ike ịchọta na isi mmalite ndị a:

• Bernard Unti na Andrew Rowan (2001). "Akụkọ mmekọrịta ọha na eze nke nchedo anụmanụ na Agha Ụwa nke Abụọ Oge Abụọ."
• Diane Beers. "Maka mgbochi nke obi ọjọọ: akụkọ ihe mere eme na ihe nketa nke ọrụ ikike anụmanụ na United States."

Ọrụ ndị a na-enye nkọwa bara uru nke usoro dị iche iche nke mmepe nke nchebe anụ ọhịa na UK na USA. N'ụzọ dị mwute, ozi gbasara mmepe nke mmegharị ahụ na mba ndị ọzọ ka dị oke.

Ihe mgbakwunye:

• Kedu ihe dị iche n'etiti "ndị nwe anụ ụlọ" na "ndị nne na nna anụ ụlọ"?
• Ntughari site na ndị nwe anụ ụlọ na ndị nne na nna anụ ụlọ: Kedu ka ụlọ ọrụ na-agbanwe na gịnị mere o ji dị mkpa?
• Onye nwe nkịta ma ọ bụ nne na nna anụ ụlọ: onye ka ị na-eche onwe gị?
• Ndị nne na nna ma ọ bụ ndị nwe ụlọ: onye ka ị bụ?
• Kedu ihe dị iche n'etiti "nne na nna" anụ ụlọ na "onye nwe ya"?